Phong Kiều Dạ Bạc

• Chu Vương Miện

Kỳ trước:
Kỳ 1: Hàn San Tự và Hàn San Tử.

Bài thơ Phong kiều Dạ Bạc của Trương Kế ra đời từ thế kỷ thứ IX, thời nhà Trung Đường, đến nay tròm trèm 12 thế kỷ, đã có nhiều giai thoại văn chương, nhiều ý kiến của các học giả Trung Quốc và Việt Nam bàn luận. Ngày trước thì bài thơ được cắt nghĩa và hiểu ngắn gọn như thế này; nhưng vài trăm năm sau thì lại được cắt nghĩa và hiểu theo nghĩa khác, rồi mới đây lại được giải nghĩa theo cách khác nữa… Tuy nhiên, đó cũng chỉ là những giả thuyết, còn chuyện ai đúng hoặc ai sai thì giờ này cũng chưa có gì khẳng định rõ ràng.

Xin được ghi ra đây bài thơ Phong Kiều Dạ Bạc

Chuyết Chính viên trong khuôn viên thành cổ Cô Tô. Ảnh: Mai Lĩnh

Nguyệt lạc Ô Đề sương mãn thiên

Giang phong ngư hoả đối Sầu Miên

Cô Tô thành ngoại Hàn San tự

Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền.

Vấn đề đặt ra chỉ có hai từ “Ô Đề” và “Sầu Miên” thì có thảo luận, trao đổi, tranh cãi, ngoài ra thì cũng vẫn y như cũ.

- Từ xưa cho đến trước năm 1945, qua bản dịch của cụ Tản Đà, hai câu thơ đầu được dịch là “Trăng tà tiếng quạ kêu sương, lửa chài cây bến sầu riêng giấc hồ”, danh từ  “ô đề” được chuyển dịch là “tiếng quạ kêu” và “sầu miên” là “giấc hồ”.

- Sau năm 1954, qua sự tham khảo tại chỗ của học giả, giáo sư Nhật Bản và tân học giả Trung Quốc thì được hiểu như sau:

Ngày xưa Ô Đề chỉ là tiếng kêu của con quạ và Sầu Miên là một giấc mơ thì bây giờ trở thành tên thôn Ô Đề và núi Sầu Miên. Xin được ghi lại cho rõ nghiã qua tác phẩm “Ký Sự Du Lịch Trung Quốc”của tác giả Trịnh Hảo Tâm và “8 ngày ở Trung Quốc” cuả tác giả Thái Quốc Mưu, thì vị trí cuả chùa Hàn San tọa lạc ngay thị trấn Cầu Phong (tức Phong Kiều) thuộc  thành Cô Tô, Tô Châu, Giang Tô cũ; thị trấn này nằm trên đất liền ở giữa hai nhánh sông đào của kinh Đại Vận Hà (kinh này dài trên ngàn dậm nối từ Hoàng Hà đến Dương tử Giang), bên phải là cây cầu Phong kiều, đi qua cây cầu này là dẫy cây phong, rồi đến thành Cô Tô của nước Ngô (Ngô Phù Sai) đi tiếp khoảng 5 dậm nữa là phố Tô Châu, còn phiá bên trái là qua Giang Thôn kiều, qua cầu này đến một thôn trang gọi là Thôn Kiều (ngày xưa có lẽ là Thôn Ô Đề chăng?).

- Trong một bài có tính cách tổng hợp bài thơ Phong Kiều Dạ Bạc (của một tác giả tôi quên mất tên đăng trên nguyệt san văn học Khởi Hành của thi sĩ Viên Linh) có chụp mấy chiếc hình cây cầu và nữ thi sĩ Thu Nhi đứng trên cây cầu, ngay thành cầu Phong Kiều, có nội dung tóm tắt như sau:

Bài thơ Phong Kiều Dạ Bạc của Trương Kế quá tuyệt vời, vì ngưỡng mộ tiên sinh nên người đời sau dùng từ Ô Đề - vốn nghĩa là tiếng quạ kêu - mang đặt tên cho cái xóm bên kia cầu Giang Kiều là xóm Ô Đề (đại loại như ở Lâm An có xóm Ngưu Gia Thôn) và giấc “sầu miên” thành ra ngọn núi mang tên Sầu Miên. Câu sau này không chuẩn, vì nếu tính từ chùa Hàn San là trọng tâm, trong vòng bán kính 50 dặm (gần 100 cây số) không có một ngọn núi nào cả!

Nhìn vào bản đồ Trung Quốc, Hàn San Tự thuộc Cô Tô, ngoại thành Tô Châu, thuộc tỉnh Giang Tô (vốn là Nam Kinh, xưa kia là kinh đô nước Ngô Việt), còn Hàng Châu thuộc tỉnh Triết Giang (Chiết Giang) ở dưới là vùng đất thuộc nước Việt của Việt Vương Câu Tiễn. Ở giữa hai tỉnh này về phía Tây là tỉnh An Huy và Giang Tây, vốn là đất của nước Sở xưa.

***

Bây giờ xin bàn thêm một chút về chữ Tàu, tiếng Tàu; không dám lạm bàn sâu vì người viết (CVM) không có chuyên môn và tuyệt đối cũng không dám bàn sâu về chuyện dịch thơ Đường. Người Hán chỉ chiếm đa số ở Trung Quốc, ngoài ra còn có người Hồi, người Tạng, người Mông, người Mãn... Ngay người Hán cũng chia ra là người Quảng, người Tiều, người Hẹ... Trước thời nhà Tần, biên giới của người Hán chỉ giới hạn ở bên này và bên kia sông Hoàng Hà. Người Hán gọi “hà” là sông; trồng lúa mì, cao lương trên đồi khô, đất cao, gọi con bò là “hoàng ngưu”; giã lúa mì ra bột làm bánh ăn gọi là bánh bao, giò cháo quẩy... Sau đó dân Hán phát triển, sinh sôi nẩy nở chiếm đất về phương nam của Bách Việt, dân Bách Việt này chuyên sống về nông nghiệp, nhưng họ không dùng bò để cày cấy mà dùng trâu và trồng lúa nước ở hai bên bờ Dương Tử Giang; một bên là Hoa Hạ, một bên là Hoa Nam. Đó là vùng An Huy, Giang Tô, Triết Giang, Giang Tây, Phuớc Kiến và Lưỡng Quảng. Khi chiếm xong những vùng đất này người Hán vẫn dùng chữ “giang” là sông như người bản địa, còn con trâu thì gọi là “thuỷ ngưu”, có nơi gọi là “thanh ngưu”. “Thủy” không có nghiã là “nước” và “thanh” cũng không có nghiã là “xanh”, chẳng qua cũng như tiếng Việt chia ra tiếng Nam tiếng Bắc, thế thôi.

Cũng như thành phố Hồ Chí Minh là tên chính thức trên giấy tờ hành chánh, nhưng địa danh Sài Gòn vẫn được sử dụng rộng rãi trong nhân dân. Và cũng không có gì lạ là chốn Hàng Châu, Triết Giang (vốn là nước Việt cũ), người ta gọi từ “Minh Nguyệt “là chim Minh Nguyệt” và Hoàng Khuyển là con sâu Hoàng Khuyển”. Còn Hàn San Tự ở Cô Tô là ngoại thành Tô Châu ngày trước là kinh đô nước Ngô (Ngô Phù Sai) cũng là dân Bách Việt, những địa danh chưa hẳn là do người Hán đặt ra. Biết đâu những địa danh đó đã có sẵn từ hồi xửa hồi xưa của người Bách Việt truyền lại. Nếu chúng ta có thì giờ cũng nên tra cứu lại sách vở cho rõ ràng hơn về hai từ “Ô Đề” và “Sầu Miên”. Vì vào thời Ngũ Đại, nước Việt và nước Ngô lại trung hưng tồn tại thêm 100 năm nữa mới bị nhà Tống của Triệu Khuông Dẫn thâu tóm.

chuvuơngmiện

Đọc tiếp:

Kỳ 3: Sầu Miên Sơn.

Kỳ 4: Trương Kế - Nguyệt lạc ô đề.

Kỳ 5: Hàng Sang Tự.