LỜI THƯA
Tập
Nhà Tây Sơn này, tôi viết theo những tài liệu của cha tôi là Quách Tấn đã sưu
tầm, tập hợp và ghi chép lại.
Trước khi
viết, trong khi viết và sau khi viết xong, tôi đã được cha tôi hướng dẫn và uốn
nắn sửa chữa những chỗ chưa phản ánh đúng, đầy đủ sự việc và tinh thần.
Gia tộc
tôi sinh cư lâu đời tại xứ Tây Sơn.
Từ nhỏ
chúng tôi đã được nghe cha tôi và các thân sĩ kỳ cựu trong vùng trao đổi với
nhau những chuyện về Tây Sơn. Và trong gia đình, cha tôi cũng thường kể cho con
cháu nghe những chiến công oanh liệt của nhà Tây Sơn, gây lòng tự hào, kính
phục.
Thời trung
học, tôi cũng đã học sử Tây Sơn, cũng đã đọc nhiều sách về Tây Sơn. Nhưng tài
liệu thì nghèo nàn và sự việc có nhiều điểm không giống những điều tôi đã được
nghe truyền.
Cha tôi đã
nhiều lần giải thích sự sai biệt ấy, cho biết rằng:
A.
Do ngòi bút
kẻ viết sử thời ấy xuyên tạc, giấu bớt sự thật cho vừa lòng nhà Nguyễn Gia Miêu
đang thống trị.
Do các sử
gia thời ấy ở xa (miền Bắc nên không sát).
Do sự đàn
áp của chính quyền rất khốc liệt, nhân dân địa phương có liên quan trực tiếp
với Tây Sơn ngậm miệng không dám nói lại rõ sự thật.
B.
Mà sự thật
về Tây Sơn từ khi nhen nhóm cuộc đại nghĩa đến lúc bại vong rất phong phú,
nhiều gia phả còn ghi, nhiều cháu con các danh tướng, danh thần còn nhớ biết và
truyền lại. Các sách ghi chép của các nhà Nho yêu nước sống gần thời ấy về sau
có ghi chép lại.
Cha tôi đã
có ý muốn viết lại ịch sử Tây Sơn cho đủ hơn, đúng hơn, để lưu lại những điều
hay, đẹp, cao cả của ông cha cho con cháu về sau biết mà tự hào, tự cường. Vì
vậy, từ năm 1930 đến 1945, suốt 15 năm, cha tôi đã sưu tập, ghi lại, tiếp xúc
và đi đến cả một số nơi xảy ra các sự kiện lịch sử ấy để quan sát để “thông cảm
với cổ nhân”.
Số tài
liệu khá phong phú. Nhưng đến năm 1945, gia đình về Bình Định, tài sản sách vở
để lại nhà ở Nha Trang, bị giặc Pháp chiếm. Mãi đến năm 1954, hòa bình lập lại,
trở về Nha Trang thì chỉ còn một cái nhà trống trơn, tài sản, sách vở, tài liệu
đều mất cả!
Từ năm
1955 đến nay, cha tôi làm lại cuộc sưu tập, tiếp xúc, ghi chép... nhưng một số
tài liệu chính thức nay không tìm lại được, nhiều người hiểu rõ sự việc (truyền
lại trong gia đình) đã chết hoặc đi biệt tích... Tuy nhiên số tài liệu mới thu
thập trong thời gian này cũng khá phong phú. Lại một lần nữa bị mất mát trong
cuộc tháo chạy tháng tư năm 1975. Tài liệu gom góp, sách vở ghi chép trong 20
năm trường, mười phần không còn được một.
Cha tôi
nay đã già yếu - 76 tuổi rồi - tự thấy khó mà sưu tập được nữa, và sợ cũng
không đủ sức ngồi viết lại những điều đã tìm, đã nghe, đã ghi chép suốt 50 năm
nay, nên bảo tôi nghiên cứu các tài liệu còn sót lại theo sự bổ sung, hướng
dẫn, giải thích của cha tôi, cố gắng viết kỹ lại cho con cháu biết được rõ hơn
về nhà Tây Sơn.
Tôi ra
công viết từ đầu 1983 và viết xong vào cuối xuân 1984.
Theo ý
kiến của cha tôi, tập này không thể gọi là một cuốn lịch sử, vì tài liệu, một
số chưa được phối kiểm chặt chẽ.
Đây chỉ là
một số tư liệu được chọn lọc, sắp xếp có hệ thống, những điều mà chúng tôi thấy
nên chép, đáng chép. Nghe sao chép vậy, có nhiều sự việc chính xác, cũng có sự
việc chỉ cắm một hoa tiêu để làm dấu cho những người sau tiếp tục khai tầm. Lại
có cả những chuyện hoang đường theo kiểu Hán Cao Tổ chém rắn, kiểu sâu đục lá
cây thành “Lê Lợi vi vương Nguyễn Trãi vi thần” trong sử sách cổ. Cha tôi bảo
cần ghi lại, vì đó chỉ là những biện pháp tuyên truyền cổ động ngày xưa dựa vào
thần quyền, dị đoan, và sự thực là nó cũng có ít nhiều tác dụng.
Các bộ sử
trước viết về Tây Sơn thường chỉ chú trọng đến Vua Quang Trung. Đúng. Vì chính
Vua Quang Trung mới thật là người có công với dân tộc. Nhưng xét kỹ nếu không
có Vua Thái Đức đổ nền đắp móng, thì chắc gì một mình Vua Quang Trung đã có thể
hoàn thành ngôi nhà Tây Sơn? Các sách cũng ít nói đến các tướng võ các quan văn
đã giúp nhà Tây Sơn xây dựng sự nghiệp. Trong tập tư liệu này, chúng tôi mong
lấp được phần nào những chỗ khuyết ấy.
Chúng tôi
lại đưa ra một đôi chi tiết làm sáng tỏ nghĩa chữ Trung mà phần đông người Bình
Định đã theo từ xưa đến nay: không phải trung với Vua, mà trung với Tổ Quốc,
với Dân tộc, không phải trung với một người hay một nhà, mà trung với nghĩa vụ
“tận ngã nghĩa vụ”, tức là TẬN KỶ theo Đạo đức cổ truyền. Và thái độ không
tranh quyền vị của các quan văn võ thời Thái Đức, Quang Trung, thái độ không
noi gương phần đông di thần của Vua Chiêu Thống khi nhà Lê mất, của các danh tướng
danh thần của Tây Sơn còn sống sót sau khi Vua Cảnh Thịnh bị Gia Long giết,
chứng tỏ rằng phần đông người Bình Định không bị cái học Trung Quân của Hán Nho
nhồi sọ.
Đó là mục
đích viết tập Nhà Tây Sơn này.
Viết xong,
vâng lời cha tôi, tôi trình lên cho hai bác là bác Lộc Đình, bác Giản Chi, cùng
hai chú là chú Nguyễn Đồng, chú Quách Tạo nhã chính. Hai bác đã chỉ cho những
chỗ sai lầm, hai chú đã thêm cho những điều thiếu sót, và ban cho những lời
khuyến lệ. Tôi hết sức vui mừng. Để cho “Nhà Tây Sơn” được hoàn hảo, cúi mong
thêm sự chỉ giáo của các bậc cao minh.
QUÁCH GIAO
(Nội dung đăng tải ở đây được dựa vào bản in do Sở VHTT Bình Định xuất bản năm 1989, ra mắt bạn đọc nhân dịp kỷ niệm 200 năm chiến thắng Ngọc Hồi Đống Đa).
Xin nhấp chuột để mở các trang tiếp theo:
Nhà Tây Sơn - 02
Nhà Tây Sơn - 03
Nhà Tây Sơn - 04
Nhà Tây Sơn - 05
Nhà Tây Sơn - 06
Nhà Tây Sơn - 07
Nhà Tây Sơn - 08
Nhà Tây Sơn - 09
Nhà Tây Sơn - 10
Nhà Tây Sơn - 11
Nhà Tây Sơn - 12
Nhà Tây Sơn - 13
Nhà Tây Sơn - 14
Nhà Tây Sơn - 15
Nhà Tây Sơn - 16
Nhà Tây Sơn - 17: Phụ lục 1
Nhà Tây Sơn - 18: Phụ lục 2.
Nhà Tây Sơn - 19: Sách Tham khảo.
Nhà Tây Sơn - 03
Nhà Tây Sơn - 04
Nhà Tây Sơn - 05
Nhà Tây Sơn - 06
Nhà Tây Sơn - 07
Nhà Tây Sơn - 08
Nhà Tây Sơn - 09
Nhà Tây Sơn - 10
Nhà Tây Sơn - 11
Nhà Tây Sơn - 12
Nhà Tây Sơn - 13
Nhà Tây Sơn - 14
Nhà Tây Sơn - 15
Nhà Tây Sơn - 16
Nhà Tây Sơn - 17: Phụ lục 1
Nhà Tây Sơn - 18: Phụ lục 2.
Nhà Tây Sơn - 19: Sách Tham khảo.
--------------------------o0o-------------------------